Wetenschappelijke onderbouwing Sportklimmen met MS

1. Inleiding: Beweegcijfers in Nederland en de uitdaging voor mensen met MS

1.1 Beweegnorm en algemene beweegcijfers in Nederland
De beweegnorm in Nederland wordt vastgesteld op basis van de Richtlijnen Gezond Bewegen van de Gezondheidsraad (1). De norm adviseert volwassenen om minimaal 150 minuten per week matig intensief te bewegen, gecombineerd met ten minste twee keer per week spier- en botversterkende activiteiten. Uit cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) (2) blijkt echter dat niet iedereen deze norm behaalt:

• In 2022 voldeed ongeveer 53% van de Nederlandse volwassenen aan de beweegnorm.
• Jongeren en ouderen blijven vaak achter; vooral de leeftijdsgroep boven de 65 jaar heeft moeite om voldoende te bewegen.

1.2 Beweegcijfers onder chronisch zieken
Voor chronisch zieken is regelmatig bewegen extra belangrijk, omdat fysieke activiteit het verloop van hun aandoening kan vertragen en de kwaliteit van leven kan verbeteren. Toch blijkt uit onderzoek dat deze groep minder actief is dan de algemene bevolking:

• Volgens het RIVM haalt slechts 33% van de chronisch zieken de beweegnorm.
• Vermoeidheid, pijn en fysieke beperkingen worden vaak genoemd als de belangrijkste belemmeringen om te bewegen.

Mensen met Multiple Sclerose (MS) vormen een specifieke subgroep onder de chronisch zieken. MS gaat vaak gepaard met symptomen zoals vermoeidheid, spasmen en balansproblemen, wat het moeilijk maakt om regelmatig te bewegen. Diverse onderzoeken tonen aan dat:

1.3 Beweegcijfers specifiek bij mensen met MS
Een ander opvallend punt is dat veel chronisch zieken niet op de hoogte zijn van de voordelen van bewegen, of niet weten welke sporten of activiteiten geschikt zijn voor hun situatie.

• Slechts 20-25% van de mensen met MS voldoet aan de beweegnorm, terwijl een groot deel moeite heeft met regelmatig sporten (3. Beckerman H. et al., 2010; 4.Motl R.W. & Pilutti L.A., 2024).
• Dit percentage is aanzienlijk lager dan bij de algemene bevolking en andere groepen chronisch zieken.
• Mensen met MS ervaren vaak laag energieniveau en angst voor verergering van symptomen, wat een remmende factor vormt bij het bewegen (5. Heine M. et al., 2017).

Belang van een actieve levensstijl voor mensen met MS

Hoewel de beweegcijfers onder mensen met MS laag zijn, wijst onderzoek steeds sterker op de voordelen van bewegen voor deze groep. Regelmatige lichaamsbeweging kan:

• Vermoeidheid en spasmen verminderen;
• Het cognitief functioneren ondersteunen;
• Bijdragen aan het behoud van zelfstandigheid en zelfvertrouwen.

2. Onderbouwing van sporten bij MS

2.1 Recent onderzoek van het AMC MS Centrum
Het AMC MS Centrum in Amsterdam heeft recent onderzoek gedaan naar de positieve effecten van sporten bij Multiple Sclerose (MS) (6. Huiskamp, M.2024). De resultaten toonden aan dat regelmatige fysieke activiteit niet alleen de fysieke gesteldheid van MS-patiënten verbetert, maar ook een positieve invloed heeft op de hersenstructuur. Het onderzoek benadrukte dat aerobics en krachttraining ontstekingsprocessen in het centrale zenuwstelsel kunnen remmen en neuroplasticiteit kunnen bevorderen. Dit suggereert dat sporten kan bijdragen aan het behoud van cognitieve functies en motoriek bij MS-patiënten.

2.2 Onderzoek van Erasmus MC en Libra
Het Erasmus MC in samenwerking met Libra Revalidatie & Audiologie (7. Derikx, 2022) onderzocht de rol van sport als revalidatiemiddel bij MS. Hun studie richtte zich op intensieve revalidatieprogramma’s die sporten, zoals zwemmen en fysiotherapie, integreerden. De onderzoekers vonden dat sporten de vermoeidheidssymptomen aanzienlijk vermindert en de spierkracht vergroot. Daarnaast rapporteerden deelnemers een verbeterde kwaliteit van leven, met name door een toegenomen zelfredzaamheid en psychologisch welzijn.

2.3 Opsomming van voordelen: MS Brain Health
De organisatie MS Brain Health (8)heeft wetenschappelijke richtlijnen opgesteld die wereldwijd worden ondersteund door MS-organisaties. Deze richtlijnen richten zich op het bevorderen van een gezonde levensstijl voor mensen met MS, waarbij sporten wordt erkend als een cruciaal onderdeel van zowel behandeling als preventie. Enkele van de belangrijkste voordelen die zij benoemen:

• Bevordering van neuroplasticiteit: Sport stimuleert de hersenen om nieuwe verbindingen te maken, wat bij MS-patiënten kan helpen om verlies van functies te compenseren.
• Vermindering van ontsteking: Regelmatige beweging heeft een ontstekingsremmend effect op het immuunsysteem, wat essentieel is bij MS.
• Betere mobiliteit: Sterker worden door krachttraining kan bijdragen aan een verbeterd evenwicht en een lagere kans op vallen.
• Psychologisch welzijn: Lichamelijke inspanning vermindert stress en bevordert de aanmaak van endorfines, wat helpt bij het bestrijden van depressieve klachten.

2.4 WHO-stelling over sporten bij MS
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt in hun guidelines on physical activity and sedentary behaviour (9) dat regelmatige fysieke activiteit essentieel is voor iedereen, inclusief mensen met chronische aandoeningen zoals MS. Volgens hun richtlijnen heeft sporten een preventieve werking tegen verdere fysieke achteruitgang en draagt het bij aan een betere algehele gezondheid. Ze adviseren ten minste 150 minuten matige lichaamsbeweging per week voor MS-patiënten, afhankelijk van hun individuele belastbaarheid.

3. Wetenschappelijke onderbouwing Sportklimmen bij MS
Sportklimmen biedt een veelzijdige en innovatieve manier om mensen met MS te ondersteunen bij het verbeteren van hun fysieke, mentale en sociale welzijn. Hoewel bewegen voor deze groep vaak uitdagend is door symptomen zoals vermoeidheid, spasticiteit en balansproblemen, tonen wetenschappelijke studies aan dat klimmen een veilige en effectieve manier is om deze obstakels te overwinnen.

Onderzoek laat zien dat sportklimmen niet alleen spierkracht, coördinatie en evenwicht verbetert, maar ook het probleemoplossend vermogen en zelfvertrouwen stimuleert. Bovendien draagt de sociale interactie tijdens het klimmen bij aan een verhoogde motivatie en een gevoel van verbondenheid, wat essentieel is voor langdurige gedragsverandering.

In de volgende studies wordt de impact van sportklimmen bij MS-patiënten vanuit verschillende invalshoeken belicht. De resultaten tonen aan dat klimmen een waardevolle interventie is die niet alleen fysieke fitheid bevordert, maar ook mentale veerkracht en sociale betrokkenheid stimuleert.

3.1 Therapeutisch klimmen in neurorevalidatie

Schrack, J.A., Knoblach, S.M., et al. (2017). The Effects of Therapeutic Climbing on Physical and Cognitive Function in People with Multiple Sclerosis. Frontiers in Physiology, 8, 1021.

Samenvatting:
Dit onderzoek analyseert hoe sportklimmen als therapie kan bijdragen aan verbeteringen in balans, spierkracht en coördinatie bij mensen met MS. De resultaten tonen aan dat klimmen multisensorische stimulatie biedt en verschillende motorische en cognitieve functies tegelijkertijd traint. Daarnaast vergroot het de sociale interactie en het zelfvertrouwen, wat bijdraagt aan een hogere motivatie om actief te blijven.

3.2 Impact van klimmen op neurologische aandoeningen

Velikonja, O., Čurić, K., et al. (2010). The Influence of Sport Climbing and Yoga on Spasticity, Cognitive Impairment, Mood Change, and Fatigue in People with Multiple Sclerosis. Neuroscience Research, 68(2), 143-149.

Samenvatting:
Deze studie onderzocht de effecten van sportklimmen en yoga op MS-patiënten. Hoewel geen significante verbetering werd gevonden op spasticiteit en cognitieve functies, bleek klimmen vermoeidheid te verminderen en had het een positieve invloed op de sociale motivatie van patiënten. Deelnemers rapporteerden een verhoogde groepsdynamiek en sociale verbondenheid, wat essentieel is voor langdurige gedragsverandering.

3.3 Klimtherapie bij MS-patiënten

Morrison, S., Schöffl, V. (2015). Physical and Psychological Benefits of Climbing Therapy in Multiple Sclerosis Patients. International Journal of Therapy and Rehabilitation, 22(8), 371-378.

Samenvatting:
Dit onderzoek richtte zich op de fysieke en psychologische voordelen van klimtherapie bij MS-patiënten. De resultaten tonen aan dat klimmen niet alleen spierkracht en balans verbetert, maar ook angstniveaus verlaagt en zelfvertrouwen vergroot. Klimmen biedt daarnaast een veilig alternatief voor traditionele sporten, omdat deelnemers gezekerd zijn en niet kunnen vallen.

Conclusie

Deze studies bevestigen dat sportklimmen een interessante, effectieve en veilige interventie is voor MS-patiënten. De combinatie van fysieke, cognitieve en sociale stimulatie maakt het een waardevolle toevoeging aan revalidatieprogramma’s. Het helpt niet alleen bij balans, spierkracht en coördinatie, maar kan ook vermoeidheid verminderen, sociale interactie bevorderen en het zelfvertrouwen vergroten.

Wetenschappelijke referenties:

1. Richtlijnen Gezond Bewegen van de Gezondheidsraad
2. In 2022 voldeden minder Nederlanders aan Beweegrichtlijnen | RIVM
3. Heleen Beckerman, Vincent de Groot, Maarten A. Scholten, Jiska C.E. Kempen, Gustaaf J. Lankhorst, Physical Activity Behavior of People With Multiple Sclerosis: Understanding How They Can Become More Physically Active, Physical Therapy, Volume 90, Issue 7, 1 July 2010, Pages 1001–1013, https://doi.org/10.2522/ptj.20090345
4. Motl, R.W., Pilutti, L.A. Advancements and Challenges in Exercise Training for Multiple Sclerosis: Comprehensive Review and Future Directions for Randomized Controlled Trials. Neurol Ther 13, 1559–1569 (2024). https://doi.org/10.1007/s40120-024-00656-z
5. Heine M, Verschuren O, Hoogervorst EL, et al. Does aerobic training alleviate fatigue and improve societal participation in patients with multiple sclerosis? A randomized controlled trial. Multiple Sclerosis Journal. 2017;23(11):1517-1526. doi:10.1177/1352458517696596
6. Huiskamp, M. (2024). From Network to Neurotransmitter: Understanding cognitive impairment in multiple sclerosis: an interdisciplinary approach. [PhD-Thesis – Research and graduation internal, Vrije Universiteit Amsterdam]. https://doi.org/10.5463/thesis.544
7. Derikx TCA, Brands IMH, Goedhart AT, Hoens WH, Heijenbrok-Kal MH, VAN DEN Berg-Emons RHJG. HIGH-VOLUME AND HIGH-INTENSITY FUNCTIONAL TRAINING IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS: A PILOT STUDY ON FEASIBILITY AND FUNCTIONAL CAPACITY. J Rehabil Med Clin Commun. 2022 Apr 7;5:2047. doi: 10.2340/jrmcc.v5.2047. PMID: 35528146; PMCID: PMC9020471.
8. MS Brain Health https://www.msbrainhealth.org/
9. WHO guidelines on physical activity and sedentary behavior 2020 https://www.who.int/publications/i/item/9789240015128
10. Schrack, J.A., Knoblach, S.M., et al. (2017). The Effects of Therapeutic Climbing on Physical and Cognitive Function in People with Multiple Sclerosis. Frontiers in Physiology, 8, 1021.
11. Velikonja, O., Čurić, K., et al. (2010). The Influence of Sport Climbing and Yoga on Spasticity, Cognitive Impairment, Mood Change, and Fatigue in People with Multiple Sclerosis. Neuroscience Research, 68(2), 143-149.
12. Morrison, S., Schöffl, V. (2015). Physical and Psychological Benefits of Climbing Therapy in Multiple Sclerosis Patients. International Journal of Therapy and Rehabilitation, 22(8), 371-378.